Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej dnia 4 października 2012r. wydał wyrok (sygn. C-115/11) normujący sytuację w zakresie ubezpieczeń społecznych pracowników oddelegowanych do innego kraju UE. Pytania prejudycjalne do Trybunału wniósł Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy w Warszawie, rozpatrujący sprawę spółki Format i Montaże Przemysłowe Spółka z o. o. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Warszawie, który odmówił wydania świadectwa potwierdzającego, że pracownik firmy w ciągu trwania umowy z pracodawcą podlegał polskiemu systemowi ubezpieczenia społecznego. Według decyzji ZUS nie był on „osobą zwykle zatrudnioną na terytorium kilku państw członkowskich”, lecz pracownikiem stale delegowanym.
Na czym w świetle prawa polega różnica? Otóż „osoba zwykle zatrudniona na terytorium kilku państw członkowskich” to osoba, która w okresie podanym w umowie jako okres zatrudnienia, w rzeczywistości pracuje na terenie kilku (co najmniej dwóch) krajów członkowskich, przemieszcza się między krajami Unii. I taka osoba objęta jest polskim ubezpieczeniem społecznym w ZUS, gdyż podlega ustwodawstwu kraju, w którym siedzibę ma firma go zatrudniająca. Gdy w ten sposób dana osoba świadczy pracę na rzecz swojego polskiego pracodawcy, wówczas nie będzie problemów z uzyskaniem dla niej z ZUS zaświadczenia A1.
Pracownik delegowany również może być ubezpieczony w Polsce, jednak głównym miejscem jego pracy musi być kraj pochodzenia lub kilka krajów członkowskich Unii. Nie jak w przypadku pracownika spółki Format i Montaże Przemysłowe – wyłącznie jeden kraj. Pracobiorca, wokół którego sytuacji toczył się spór, będąc zatrudnionym do pracy w krajach członkowskich UE, w rzeczywistości podczas trwania jednej umowy pracował na terenie jednego państwa (w tym przypadku była to kolejno Francja, a następnie Finlandia). Po powrocie natomiast przechodził na urlop bezpłatny lub rozwiązywano z nim umowę o pracę. Biorąc pod uwagę ten stan rzeczy, ZUS w Polsce odmówił wydania zaświadczenia A1, wskazując, iż pracownik nie był „osobą zwykle zatrudnioną na terytorium kilku państw członkowskich” w rozumieniu art. 14. ust. 2 lit.b) Rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71.
Co wobec tego powinien zrobić właściciel firmy wysyłający podwładnego do pracy na terenie innego kraju (pamiętajmy, że chodzi o sytuację, kiedy pracownik w ramach jednej umowy pracuje tylko w jednym państwie)? Zastosować się do generalnej reguły koordynacji, w myśl której określenie ustawodawstwa właściwego odbywa się według zasady miejsca wykonywania pracy. Składki na rzecz zatrudnionego powinny być więc odprowadzane za granicą.